Krótka informacja historyczna o klasztorze i kościele Franciszkanów (OFM) w Kętach, o jego fundacji, wydarzeniach, zabytkach.
Fundacja kościoła i klasztoru Reformatów w Kętach z wszystkimi formalnościami prawnymi nastąpiła w 1699 r. Dokonał jej magnat małopolski Andrzej z Żydowa Żydowski, chorąży i sędzia grodzki krakowski za zgodą biskupa krakowskiego i księcia siewierskiego Jana Małachowskiego (1 sierpnia 1699 r. tuż przed jego śmiercią) i króla Augusta II Sasa (25 sierpnia 1699 r.). Delegat Biskupa krakowskiego ks. kan. Marcin Węgrzynowicz poświęcił plac i postawił krzyż
w miejscu przyszłego kościoła i klasztoru w Kętach 18 października 1699 r. Konsystorz Biskupi w Krakowie potwierdził
25 października 1699 r. pozwolenie biskupa i fakt fundacji, na którą zgodę przed Sądem Biskupim w Kielcach wyrazili już 29 maja 1699 r. proboszcz kęcki, przeor dominikanów z Oświęcimia i gwardian bernardynów z Alwerni oraz starosta zatorski Józef Karol hrabia Lubomirski, ogłaszając ostatecznie ten akt prawny i zarazem fakt historyczny w dziejach Kęt.
Reformaci, którzy byli jedną z ówczesnych gałęzi obserwanckich Zakonu Braci Mniejszych (Franciszkanów) przybyli do Kęt w 1700 r., a ich uroczyste wprowadzenie nastąpiło 4 października. Natychmiast rozpoczęli działalność duszpasterską oraz budowę kościoła i klasztoru. Kamień węgielny pod te obiekty wmurowano w 1703 r. Budowa trwała 12 lat. Konsekracji kościoła pw. Niepokalanego Poczęcia NMP dokonał 4 października 1714 r. biskup krakowski i książę siewierski Kazimierz Łubieński. Koronował on w 1717 r. Ikonę Jasnogórską oraz fundował konfesję św. Jana Kantego w kolegiacie św. Anny
w Krakowie. Pamiątką konsekracji kościoła jest ołtarz poświęcony Patronce kościoła z obrazem Niepokalanej oraz kamienna figura Maryi Niepokalanej na placu kościelnym. Pamiątką jubileuszu 300-lecia konsekracji z udziałem biskupa Romana Pindla, ordynariusza diecezji bielsko-żywieckiej jest odnowiony kościół, obraz Niepokalanej i krzyż misyjny.
Reformaci przez ponad 300 lat prowadzili typowe dla siebie nabożeństwa; m.in. pasyjne w piątki Wielkiego Postu, bogaty program Odpustu Porcjunkuli, pielęgnowali inne odpusty franciszkańskie z nowennami (do Niepokalanej, św. Franciszka
i św. Antoniego), obficie udzielali sakramentu pokuty i pojednania, głosili rekolekcje i misje oraz kazania okolicznościowe, zwłaszcza odpustowe, pomagali w spowiedzi i zastępowali kapłanów w okolicznych parafiach, mieli tamże duchową opiekę nad kilkoma tysiącami członków Trzeciego Zakonu św. Franciszka i Straży Honorowej Najświętszego Serca Pana Jezusa. Uczestniczyli w życiu diecezji (od 1925 archidiecezji) krakowskiej i od 1992 r. diecezji bielsko-żywieckiej.
Wśród zakonników franciszkańskich w Kętach w opinii świętości zmarli: o Wenanty Andres (+1798), wybitny kaznodzieja, rekolekcjonista i misjonarz ludowy, czciciel Matki Bożej; odznaczał się umiłowaniem ubóstwa i prostoty;
o. Serafin Piestrak (+1943), spowiednik i kierownik duchowy ludzkich sumień, odznaczał się surowością życia, rekluz;
o. Leonard Tatara (+1994), definitor, gwardian i komisarz Ziemi Świętej, wychowawca, archiwista, bibliotekarz, translator; przez dziesięć lat więzień niemieckiego obozu koncentracyjnego w Dachau i sowieckich katowni (Mokotów i Wronki).
W kompleksie kościelno-klasztornym Braci Mniejszych w Kętach godne uwagi są: kościół w stylu ubogiego baroku reformackiego, sygnaturka nad prezbiterium, kaplice boczne, zwłaszcza Porcjunkuli z ażurową wieżyczką, chór zakonny, dziedziniec kościelny (odpustowy) ze stacjami Drogi Krzyżowej i figurą Niepokalanej na kolumnie, zabytkowa studnia dla pielgrzymów przed klasztorem, ogród parkowy z kapliczkami różańcowymi, wirydarz z zabytkową studnią i zegarem słonecznym, zakrystia i refektarz, galeria pod klasztorem i piwnice pod kościołem oraz kawiarnia pod Aniołami i sklepik.
W kościele klasztornym pw. Niepokalanego Poczęcia NMP warto zauważyć: oddzielone balustradą od nawy ołtarze: cztery autorstwa brata zakonnego, snycerza Modesta Gronalewicza pochodzą z I ćwierci XVIII w.; główny z rzeźbami Ukrzyżowania i obrazem Piety Trynitarnej; boczne: Niepokalanej, św. Franciszka i Antoniego. Kolejne pochodzą z XIX w.:
z obrazem św. Jana Kantego malowanym przez Jana Stankiewicza (1846), Świętej Rodziny (1879) i Chrystusa, który ukazuje się św. Marii Małgorzacie Alacoque namalowany przez Walerego Eliasza (1880). Dwa ostatnie zastąpiły obrazy św. Kingi i Piotra z Alkantary. Można je oglądać na piętrze korytarza przykościelnego. Cennymi zabytkami klasztoru są przede wszystkim rzeźba Piety z pierwszej ćwierci XV w. i alabastrowa płaskorzeźba Ukrzyżowania z połowy XVI w. oraz dwa zegary: jeden z nich wmontowany w mur klasztoru z mechanizmem z końca XVII w. i drugi z XVIII w. obok zakrystii.
W 1925 r. została wykonana przez Stanisława Jarząbka Starszego drewniana nastawa ołtarza głównego z tabernakulum.